Anasayfa
Tiyatro Anadolu’dan bahsediyorum. Kuruluşunda emeği geçen her oyuncuyu, akademisyeni, yönetmeni, yazarı tanıyorum. Nasıl çalıştıklarını, ne özverilerde bulunduklarını ve hayatlarını nasıl bu tiyatroyu yaşatmak için adadıklarını biliyorum. Yalan söylemeyeyim, çok değil sadece az çok biliyorum. Ömrüm boyunca Tiyatro Anadolu’da bir oyunum oynansın, Enis Yıldız yönetsin, Arif Pişkin oynasın, Gökhan Soylu, Ümit Aydoğdu oynasın ya da bu isimlerden biri yönetsin diğerleri oynasın istedim. Süleyman Karahmet’i, Polat Bilgin’i, Tansu Biçer’i, Fatih Sevdi’yi, Sermet Yeşil’i ve daha pek çok ismi oyunumda görmeyi istedim. Çünkü kurulduğu günden itibaren gittikçe yükselen çıtasıyla, adeta kahramanlar yaratıyordu. Kötü metinlerin bile nasıl kotarıldığını, Faust’tan bir destan yaratıldığını, Beşinci Frank’ın günümüzde hala nasıl yaşadığını, Brecht’i, Shakespeare’i, Haldun Taner üstadımızı hep orada, o sahnede gördük. Hepsi birbirinden başka, birbirinden iyi çalışılmış, müthiş zekalarla düşünülmüş oyunlar… Oyunculuklara gelince her bir performans, renk, anlam ve samimiyet hep gözümün önünde… Hanginiz hangi oyundaki karakteri on beş yıl boyunca hatırlar. Ben hatırlıyorum. Çünkü o kadar incelikli çizilmiş ve öylesine dikkatle (adeta bir resim çizer gibi, heykel yontar gibi her ayrıntısı düşünülmüş) hazırlanmış oyun kişileri görürdünüz ki sahnede etkilenmeden çıkmanızın imkanı yoktu. Tam olarak oluşturulmamış metinlerin bile sahnede büyüsüne kapılırdınız. Çünkü eksiklikleri giderecek bir sürü zeka sahnede bir eser yaratırdı ve siz olmamış, ham, yarım, eksik kalmış bir oyuna değil de, her türlü sorumluluğu üstlenilmiş, kabul edilmiş, tam anlamıyla hazırlanmış oyunlar izlerdiniz.
Oysa son izlediğim oyun bence Mustafa Sekmen’in intiharı, Tiyatro Anadolu’nun da cenazesidir. Antigone isimli oyundan bahsediyorum. Meddah-Anlatı parolasıyla yola çıkılmış, buna ilişkin güzel bir metin hazırlanmış… Heyecanla girdiğim salonda iki yıl önce izlediğim ve keyiften dört köşe olduğum Orhan Veli’nin şiirlerinden oluşturulmuş, o ağızda ve damakta güzel bir lezzet bırakan oyun geldi aklıma. Sonra T Sahne ile karşılaştım. Seyirci koltuklarının yarısına kadar uzanan bir sahne. Arkada basit bir dekor. Güzel bir atmosfer… Sade… T Sahnenin önünde seyirciyi hiç düşünmeden konulmuş üç tane spot ışık. Kötü bir görüntü. Ardından oyuncu sahnede. Sahneye ilk adımı benim ilk eleştirimdir. Sahneye girer girmez seyirciye şöyle bir bakıp selam bile vermeyip sola yürümesi ve orada az sonra oyunda kullanacağı cansız mankeni düzeltmesi ve seyirciye hiç aldırmadan sahneden çıkması. Gerçekten anlam veremediğim ve bir oyun girişine üstelik bir meddah(!)ın girişine yakıştıramadığım anlamsız, boş bir hareket. Ondan sonra tekrar sahneye girişle birlikte seyirciye bir reverans. Hemen ardından “İsterseniz oyunu arkadan izleyin, daha rahat izlersiniz!” küstahlığı… Şüphesiz ki iyi niyetle söylenmiş bir cümle ama sahne tamamen dolu olduğunda o yanlarda oturanlara yazık değil mi? Kaldı ki, zaten T Sahne neden var bir türlü çözemedim. Sanırım Mustafa Sekmen sahneyi keyif için uzatmış. Sahneye her ne koyuyorsanız işe yaramalı, kullanılmalı! Bu düşünceye ne oldu? Sayın Sekmen sahneye ek sahne koydurmuş lakin hiçbir şekilde kullanılmıyor. Üstünde yürüyüşler yapılıyor, bazı oyunlar oynanıyor fakat T Sahne üzerindeki bu eylemler sahnede yapılsa anlam kaybetmez ya da karmaşa yaşanmaz. Gereksiz bir fazlalık. Sekmen’in oyuncuyu yönlendirdiği nokta da tartışılır durumda. Mustafa Sekmen’in Antigone gibi bir oyunu, böyle bir karakteri anlamadığı düşünülemez. Üstüne muhtemeldir ki tez hazırlayabilir. Fakat işte bu noktada herkesin yönetmen olamayacağını görüyoruz. Bizim görmemize gerek yok. Sekmen bunu zaten kendisi göstermiş bulunuyor. Oyunun hiçbir yerinde (ki meddah anlayışıyla yola çıktıkları için oyun da demek istemiyorum ama sahnede izlediğim bir oyundu!) yönetmenin olması gereken dahiyane fikirlerine rastlamıyoruz. Dahice lafını geçtim, -çünkü kaç yönetmen kaldı ki bu ülkede dahice oyun yöneten- fikir bile görmüyoruz. (Dahice oyun arayanlar için çok geçmişte kaldı ama bakınız FAUST-SİMON TELVİ-TİYATRO ANADOLU) Oyuncunun sahnede boş boş gidiş gelişlerini bile doğru yolda yönlendirememiş. Az sonra oyun kişilerinden bahsedeceğim, daha da vahim. Oyuncuyu gereksiz yere yorup, oyunu meddahtan gittikçe uzaklaştırıp tiyatro oyununa döndürürken hangi parolayla yola çıktığını unutmuş. “Kontrolsüz güç, güç değildir!” sloganı geldi aklıma. Belki de okuyanlar buna bir anlam veremeyecekler ama bence bu cümlenin anlamı sayın Sekmen’in bu oyundaki rolüyle çok ilişkili…
Meddah, anlatır. Bir mendil, bir sopa ve hikayeleriyle anlatır. Bu hazırlanan oyun metninde de tek eksik bu. Anlatıya çok az yer verilmiş. Geri kalan yerlerin oyuncu tarafından oynanması istenmiş. Biz sahnede elli dakika boyunca alnından terler akarak, sürekli su içme isteği duyan bir oyuncu izliyoruz. Sorarlar adama: Meddah neresinde bu işin? Neredeyse yok. Eğer o anlatım kısımlarından yola çıkarak bu oyuncuya meddah diyorsanız kavram kargaşasına düşmüş olacağız.
Oyuncuya gelince… Söylenecek hiçbir söz yok aslında. Çünkü bütün terini akıtmasına rağmen, öyle başarısız bir oyun çıkarıyor ki, o kadar koşturması bile bir işe yaramıyor. İyi çalıştığı belli ve saygı duyuyorum. Emeğine gerçekten saygım sonsuz. Olmayan bir rejiye ayak uydurmaya çalışmış belli ki. Yönetmenin eğer varsa direktiflerini yerine getirmek için canla başla çalışmış. Eğer sahnede gördüğüm karakterler kendi tercihleriyse, oturup düşünmesini salık veririm ama zannımca ortak bir düşünce ya da yönetmenin önerileri veya direktifleriyle oluşturulmuş. Lakin Antigone’den bahsediyoruz. Belki de tarihte gördüğümüz, sisteme başkaldıran ilk kadın karakterden bahsediyoruz. İnancı ve düşüncesi uğruna ölümü kabullenmiş ve dik durmayı bilmiş onurlu ve gururlu bir kadından… Bir kahramandan… Oysa oyuncunun oynadığı Antigone, pasif, ağlak ve neredeyse korkak… Ses tonundan, bedeninden anladığım bu. Onu da anlayabildiğim kadar… Zira oyuncu bedenini, özellikle ellerini öyle değişik şekillerde kullanıyor ve bunu her karakterde yapıyor ki, karakterleri ancak seslerinden anlamaya çalışıyorsunuz. Kaldı ki, ses de tek bir ağızdan çıktığı için bir süre sonra aynılaşıyor (bu da oyuncunun direk başarısızlığıdır bence) kim kimdir, ne nedir anlamıyorsunuz. Oyun Antigone fakat Antigone’den başka herkes konuşuyor sahnede. Antigone’nin konuştuğu sahne o kadar az ki! Neyse ki “Ben bu dünyaya kin değil, sevgi paylaşmaya geldim!” gibi bir cümle atlanmamış. Metin olarak zaten söylemiştim, başarılı bir metin olmuş. Lakin bu söz ya anlaşılmamış; ya yönetmen ya da oyuncu pek değer vermemiş ki öyle ardı ardına sokakta konuşur gibi sıralanan cümlelerin arasında havada kalıvermiş. Bir de kör kahin meselesi var. Artık ona girmek dahi istemiyorum. Yüzüklerin Efendisi’nden Gollum diyeyim ben size, siz anlayın işte!
Bu oyun bir devrin kapandığının, yeni bir devrin başladığının işaretidir! Maalesef her devir başarılı olmuyor. Tiyatro Anadolu’nun cenazesi pek az kişi de olsak, gözyaşlarımızla taşınıyor.
Ama biz hiçbir inancımızı, düşüncemizi toprak altına gömmeyiz. Tiyatro Anadolu’nun yaratıcıları da onu sanırım şimdilik rafa kaldırmışlar. Dilerim bu cenaze çürümeden, tekrar ayağa kaldırırlar.
Saygılar.
Özgür Yamacı
