Şu uydu çanağının ortasına takılan şey. Low Noise
Block downconverter. Mikrodalga kafa, düşük
gürültülü konverter. Çanak uydudan gelen yayını odak
noktasına toplar, bu cihaz da toplanmış olan bu
mikrodalga (2-50GHz) sinyali güçlendirip, üzerinde
elektronik işlemlerin daha rahat yapılabileceği daha
alt bir frekans bandına (1-2GHz) dönüştürür. Esas
olarak üç ana kısmı bulunur. Besleme ağzı(feed) ,
yükseltici(amplifier), ve alt frekansa dönüştürücü(converter).
Uydulardan gelen yayınların bulunduğu (2-50Ghz)
arası bant dilimlere ayrılarak sırasıyla S, C, X, Ku,
Ka, EHF,V bandları olarak adlandırılmaktadır..
Burada sadece ticari haberleşme uydularının radyo TV
yayınlarını almakta kullanılan C (3.4 - 4.2GHz)bandı
ve Ku (10.7 - 12.75 GHz) bandı LNB'lerinden söz
edilecektir.
LNB Nasıl seçilir ?
Size gereken LNB'nin hangisi olduğunu bilebilmek
için öncelikle "Hangi yayınlar izlenecek, hangi
çanak kullanılacak?, kaç kullanıcı izleyecek?
sorularının cevabını bilmek gerekiyor. Eğer amacınız
kendinize küçük çanaklı bir uydu sistemi kurup Türk
ve Avrupa yayınlarını izlemek ise o zaman aşağıda
anlatılan onca şeyin hepsini öğrenmeniz kesinlikle
gerekmiyor. Size gereken kendinden offset feedli bir
"Ku Universal LNBF' "dir. Böyle bir LNB Türk uydu
yayınlarının tamamını, avrupa yayınlarının ise
%95'ini almanız için yeterlidir. Piyasada satılan
LNBlerin %95i bu türdendir. Fiyatları 15 dolar
mertebesindedir ve birçoğu türkiyede üretilen 10-15
değişik markada piyasada bulunmaktadır.(Türk LNB
üreticisi yok. Sadece sürümü çok olan modellerden
yabancı isim markalarla montaj (CKD üretim)
yapılmaktadır). Eğer çanak birkaç uydu alıcısına
paylaştırılacaksa Twin veya Quad universal, merkezi
sistemden çok kullanıcıya dağıtılacak ise Quattro
Universal kullanılır. Piyasa markaları arasında bir
tavsiyemiz yok. Ancak dünyanın belli başlı
üreticilerinin (ALPS, ALPS, ASTROTEL, ASTRX, CAL -
AMP/Gardiner, , CHAPARRAL, FTA (MTI Europe), GRUNDIG,
HYTON, MTI, NICHIMEN, SAMSUNG, SHARP, SWEDISH,
VECCOM, ZINWELL)sitelerine bir uğramanız oldukça
aydınlatıcı olabilir.... Eğer çanağınız büyükse,
veya almak istediğiniz yayınlar arasında C bandında
olanlar da var ise veya uydudan zor alınabilen bir
kanal veya data almak amacında iseniz, veya özel
tipte bir LNB'ye gereksiniminiz var ise o zaman
aşağıdaki teknik bilgiler işinize yarayacaktır
sanıyoruz.
STACK LNB
Diyelim çatıdan aşağıya inen bir koaksiyel kablo
var, ama bu kabloda zaten başka (RF) yayın var ve
üstelik bu kablo yüksek frekans taşıyamıyor , ayrıca
başka kablo çekme şansınız da yok. Bu kablo ile
Digitürk'ün digital uydu yayınlarını çatıdan aşağıya
indirmenin bir yolu yok mu?. Artık, eylül 2002'den
beri türkiyede üretilen bir LNB tipi sayesinde var.
Bu LNB'nin giriş frekans aralığı 11.470 - 11.680 GHz,
yani Digitürk'ün uydu yayınlarına göre. Çıkış
frekansları da RF (UHF'nin pek kulanılmayan üs
taraflarında). LNB uydudan gelen yayınların "V"
olanlarını 505 - 715 MHz, "H" olanlarını da 765 -
845 MHz arası bir banda indiriyor. Kazancı 50 -
63dB. Bu LNB ile birlikte kullanılabilecek bir de "up
converter" var. Bununla LNB'den 505 - 845 MHz
arasındaki bant 1715 - 2055 MHz arasına
yükseltiliyor. Böylece uydu alıcısı yayınları aynen
normal LNB'den gelenler gibi görüyor. Konvertörün
diğer çıkışından da kablodaki diğer (RF) yayınlar
alınıyor. Böylece en kötü kalite koaksiyel kablo ile
en uzun mesafeye LNB'den gelen uydu yayınları
kolayca taşınabilmiş oluyor.
FEED
Önde "feed" denilen yakın yerlerden yansıyıp gelen
istenmeyen mikrodalgaları süzen, diğerlerini
toplayıp yükselticinin probuna gönderen yuvarlak
parça. (Köşelisinin de olduğunu söylerlerse de.
İnanmayınız. Ben hiç görmedim). İşin mantığı gereği
çanağın şekline benzer. Feed kısmı prensip olarak
bir dalga kılavuzu ile yansıtıcıdan oluşur.
Yansıtıcı ağız kısmı yan açılardan gelip oluklu
kısmın içine düşen dalgaları gerisingeri gönderir.
Konsantrik(eş merkezli) dairesel duvarlar içeren
ağız kısmı bu işlevini uygun şekilde yerine
getirebilmesi için de çanağın şekline(parabol) uygun
bir dairedir. Oluk duvarların derinliği çanağın odak
uzaklığının çapına oranı (f/D) özelliğine göre
hesaplandığından aynı tipte ve çaptaki çanaklardan
daha çukur veya daha düz özellikte olanları için
farklı ölçülerde olacaktır. Prime-focus (parabol)
antenlerde kullanılan feedlerde bu duvarlar aynı
düzlemdedir. Offset antenler için olan feedlerde ise
dıştan içe doğru derinleşir geometridedir. Feed
içinin yuvarlak olması her polarizasyonda gelen
dalgayı aynen taşıyan bir dalga kılavuzu
olmasındandır. (Köşeli olsa idi sadece düzlem
yüzeylerine uygun polaritede gelen dalgaları
taşıyabilirdi). O yüzden Yuvarlak ağız kısmının
içine düşen ayakta duran mikrodalga (standing wave)
bağlanacak LNB'nin probuna verilmek istenen
polariteye uygun polarma yapılarak doğrudan
iletilir. Feed'in önemli kalite özelliklerinden
birisi "polarizasyon yalıtımıdır(cross polar
discrimination=polarization isolation)". Yani bu
polarmayı yaparken karşı polariteden de sızma
olmayacak(örneğin 25dB polarma yalıtımlı) mekanik
kusursuzluğa sahip olması gerekir. Bu olmazsa öbür
polaritedeki benzer frekanslı yayın karışma
yapabilir bu da yayının düzgün şekilde alınmasına
engel olur. Feedin bir kalite özelliği de gerilim
dalga oranı (VSWR) dır. Feedin iç yüzeylerinin
geometrik kusursuzluğu verimde önemli olmaktadır.
Giriş kısmındaki dairesellik ve örneğin gelen
dalgayı polaritesine göre ikiye ayıran bir (orthomode
transducer) dalga kılavuzunda LNB bağlanan dörtköşe
dalga çıkış uçlarında yüzey düzlemliği çok
önemlidir. .
Dolayısıyla "feed" kısmı kullanılacağı çanağın
cinsine(offset /prime focus), çanağın çukur veya düz
oluşuna (f/D ölçüsüne), hangi banttaki yayınların
alınacağına (C/Ku), alınacak yayınların
polaritelerinin doğrusal veya dairesel oluşuna ve
tek çıkışlı çok çıkışlı, polarizörlü polarizörsüz
oluşuna göre çok farklı özellik ve tiplerde olur.
Ayrıca çanak çapı çok büyüdükçe feedin oluklu ağız
kısmının çapının da biraz büyümesi beklenir. Hem
dairesel hem doğrusal yayınları alabilen feedlerin
içinde depolarizör denilen ve dairesel (R/L)
polarizeli dalgayı doğrusal düzlemlerden (V/H)
birine aktaran ve (çeyrek dalga boyunun 6mm
dolayında olduğu ve yüzde 1-2 hassasiyet gerektiği
düşünülürse) mekanik olarak 0.1mm hassasiyetle
işlenmiş bir teflon levha bulunur. Depolarizör
dışında mekanik bir polarotörle kutupları 45 derece
dönürmek de ayrıca gerektir. Servosuz bir feedle bu
mümkün değildir. O nedenle sürümü az olan bu tür
karmaşık işlemli feed modelerinin fiyatları oldukça
yüksek olup 500 dolarlara kadar çıkabilmektedir.
LNBF / FLANŞLI LNB
Küçük boyutlu "offset" çanaklarda genellikle feedin
LNB'nin ayrılmaz şekilde tümleşik bir parçası olduğu
LNBF kullanılır. Çanağa tek parça LNBF takılıp ucuna
kablo bağlandığından feedin içini görmek de bilmek
de gerekmez (su geçirmez şekilde kapatılmıştır). .
Bilmemiz gereken tek şey çanağımıza ve almak
istediğimiz yayınlara uygun offset feedli bir LNBF
olduğudur. Bu LNB'lerdeki feed yapısı sadece lineer
(V / H) yayınları almaya uygun özelliktedir.
Kendinden feedli LNB = LNBF çeşitleri
Daha büyük çaplı parabol (prime-focus) çanaklarda
ise "feed" genellikle çanakla birlikte satılır.
Çanağa uygun bir feed kullandığınızdan emin
olabilmeniz için bu gereklidir de. O yüzden çanakla
birlikte aldığınız feed satın alacağınız flanşlı LNB
'ye takabilmeniz için tam doğru standart ölçüde vida
delikleri bulunan bir flanşa sahiptir. Eğer lineer
Ku bir LNB kullanacak iseniz çanakla birlikte
verilen feed genellikle size uyar. Eğer amacınız C
bandı veya dairesel polarizeli yayınları almak ise o
zaman farklı bir feed kullanmanız gerekir. Böyle bir
feed genellikle çanağınızla birlikte verilmez ayrıca
temin etmeniz gerekir, ve bu durumda da çanağınıza
uyumu önemli hale gelir. Özelikle bilmeniz gereken
şey feedlerin farklı dalga kılavuzu boylarına sahip
olduğu, ve antenin kelepçesine bağladığınızda
bilmeden odak uzaklığını değiştirebileceğinizdir.
Çanak üreticinizin bildirdiği odak uzaklığı ölçüsü
genellikle feed ağzından çanak dibine ölçülür. Bir
feedi kullanabileceğinizden emin olmak için
kelepçeye bağladıktan sonra ağızdan çanak dibine
ölçtüğünüzde çanağınızın 94.3mm şeklinde verilen
odak uzaklığını milimetrik olarak bulabilmeniz
gerekir. Feedi ileri geri hareket ettirerek sinyal
şiddetini maksimum olarak yakaladığınız konum çubuk
boyu ayarlarıyla elde edilebilmelidir. Ayrıca
kelepçe düzeni feedinizin boynuyla sorunsuz ayarlama
ve sabitleme yapılabilmesine uygun şekilde
olmalıdır.
Flanşlı (Feedsiz) LNB çeşitleri. Uygun özellikte
feed ağız kısmına vidalanarak kullanılır
Feed'in hemen arkasına vidalarla bağlanan flanşlı
LNB'nin beklenen özellikler ve iç yapısı bakımından
LNBF den farkı yoktur. Yükseltici ve Konvertör
kademelerinden oluşur. Eskiden (ve halen bazı
profesyonel sistemlerde) LNA yükseltici kademesiyle
LNC konvertör kademesi birbirine bağlanan ayrı
modüller olarak bulunmaktadır. Ancak bugün LNB
dendiğinde de LNC dendiğinde de tümleşik
yükselticili konvertör aklımıza gelmektedir. LNA (Low
Noise Amplifier) denilen yükseltici kısmı probuna
kadar gelen mikrodalgayı elktrik akımı halinde
gürültüsüz yükseltmek işlevine sahiptir. Bu işi
görürken sinyale olabildiğince az gürültü katılması
beklenir. NF (gürültü değerinin dB veya K değeri)
sinyal/gürültü oranı düşük olan LNBler tercih
edilir. Aslında Ku bandı LNB'lerde genellikle Noise
Figure (dB) ile, C bandı LNBlerde ise Noise
Temperature (Kelvin) olarak ifade edilen bu değer
tüm sistemin etkinliği demek olan C/N (taşıyıcı
sinyal seviyesinin gürültüye oranı) içinde çok da
önemli olmayan bir paya sahiptir. Yayının EIRP (dBW)
değeri, çanağın çapı, etkinliği, gürültü ısısı,
sistemin gürültü değeri, bant genişliği gibi birçok
değerin içinde bu değer de belirli ölçüde etkinliğe
sahiptir. Bu değerlerin toplam etkinlik hesapları
içinde göreceli yerini daha iyi anlayabilmek için
önde gelen LNB üreticisi SMW nin bedava yüklenen
yeni versiyon SMWLINK3 programını mutlaka çekmenizi
öneriyorum. Ancak daha önceki 2. versiyonu da
özellikle çok odaklı (multifocus) antenlere lişkin
hesap programları nedeniyle gerçekten görmeğe değer.
(Ben sizin yerinize olsam her ikisini de çekerdim).
Türkiyede önceleri 1.7-1.8 değerli LNBler
kullanılırken teknolojinin gelişmesi sonucu şu anda
en yaygın olarak kullanılan LNBler 0.7- 0.8 dB
gürültü faktörüne sahiptir. 0.6 ile 0.5 dB özellikte
olanlar da bulunabilmektedir. Çok düşük gürültü
değerine sahip LNBlerin göreceli fiyatı çoğu zaman
sağladığı yarardan fazla yüksektir. Üstelik kuşkusuz
bir LNB'nin değerini oluşturan parametreler çok daha
fazla ve değişiktir. Örneğin bir LNBnin çalışması
gereken çok farklı ortam sıcaklıklarında bazı
özelliklerinin değişip değişmemesi (temperature
stability), ve osilatörünün faz gürültüsü (phase
noise) özellikle veri aktarımlarında çok önemli
olmaktadır. Örneğin çalışılan tüm farklı ortam
sıcaklıkları içinde lokal osilatör stabilitesinin
+/- 150, +/- 25 veya +/- 10 kHz mertebelerinde
tanımlanabilmesi PLL li osilatörle sağlanan bir
sonuçtur ve bu tip LNBler özellikle pahalıdır.( +/-
3 MHz iyi bir değerdir) Osilatör faz gürültüsü 1KHz
den itibaren yapılabilmektedir.(-75 dBc@10 kHz typ
iyi bir değerdir). Bu ise aktarımda gerçekten düşük
BER (Bit Error Rate) sağlanabilmesi sonucunu
vermektedir. Farklı frekanslarda kazanç değişiminin
engellenmesi de önemlidir örneğin iyi bir LNBde bu
özellik 30MHzde 0.3dB dolayında olmaktadır. Çıkış
SWR'si "en çok 2:1" gibi bir değerle ifade edilir .
Hemen tüm LNB tiplerinde çıkış empedansı 75 ohm ve F
tipi konnektör olarak standartlaşmış gibidir. Giriş
kısmında iki doğrusal polarite için gerilim
kontroluyla seçilebilen V=14V, H=18V çift problu "switchable"
tip de Ku bandı için artık standartlaşmış kabul
edilbilir. Halen Standard Ku LNB denilince akla 10.0
GHz lokal osilatörlü "Marconi switching(V/H) LNB
gelmektedir. Bu tip LNB 12.5v - 14.5v besleme
gerilimini vertikal,15.5 - 18v besleme gerilimini
ise horizontal polarite seçimi kabul etmektedir.
Daha sonra ortaya çıkan ve "Enhanced" LNB denilen
tipin bundan farkı lokal osilatör frekansının 9.75
GHz olmasıdır. Ama bu da tek bantlıdır ve sadece
10.7-11.7 GHz. aralığında 2 GHz tunerli uydu
alıcılarıyla çalışır ve Astra 1A-D arası uydular
için düşünülmüştür. Daha sonra ve özellikle digital
yayınların başladığı son yıllarda ortaya çıkan ve
yeni kullanıma açılan 11.7 GHZ üstü frekanstaki
yayınları da alabilmek üzere gerekli sisteme sahip "Universal"
LNB ortaya çıktı. Bu LNBlerin farkı çift lokal
osilatör (9.75 and 10.60 GHz L.O) kullanılması ve
birincisi 10.7 - 11.8 ve ikincisi 11.6 - 12.7 GHz
olan iki bant arasında uydu alıcıdan gönderilen 22
kHz sinyaliyle seçim yapılabilmesiydi. Artık hemen
tüm avrupa uydularında üst bant yayınlar kullanıma
açıldığından bu 4 bantlı (Quad Band) sistem standart
hale gelmiştir. Bu arada kullanılan uydu alıcıları
da 2.15GHz tünerli olmuşlardır. Tarama sahası daha
az olan uydu alıcıları arada boşluk kaldığı için
bazı yayınları alamayabilir. Alt üst bant geçişi
için bu LNB bir 22kHz (0.5v p-p) sinyale gerek duyar
ve bunu gördüğünde lokal osilatörünü 10.6GHz ("üst
banda") geçirir ve aksi halde hep 9.75GHz
osilatörünü kullanarak sadece alt banttaki yaynları
alır. V/H polarite algılaması yukarıda anlatılan
eski Marconi LNB tipindekiyle aynıdır.
(L.O.) Local Oscillator (yerel osilatör) frekansı
nedir?:
LNB nin esas bir işinin de uydudan gelen frekansı
düşürmek (down conversion) olduğunu biliyorsunuz.
Çünkü kablolarımız 2GHz üstünde frekansları
taşımakta çok isteksizdir. Uydu alıcılarındaki eski
tip tünerler 1.75GHz 'e kadar yenileri ise 2.15GHz
frekans üst sınırına sahiptirler. LNB frekans
düşürme işlemini uydu sinyal frekansından belirli
bir frekans değerini "çıkartarak" yapar. Bu değere
LNB'nin "Lokal Osilatör" frekansı ya da ("LO") 'su
denir. Örneğin uydu alıcınızdaki tünerin üst sınırı
1.75 ise ve almak istediğiniz en üst uydu frekansı
12.6 GHz ise LNB'nizin L.O. su 10.85 olmalıdır.
L.O.su 10.25 ise LNBniz 12GHz frekanslı bir uydu
yayınını (12GHz - 10.25GHz = 1.75GHz) uydu alıcınıza
üst sınırı olan 1.75GHz frekansında gönderecektir.
Farklı LNB tipleriyle ve uydu alıcılarla belirli
frekanstaki yayını doğru alamama sorunu aslında
basit hesapla açıklığa kavuşturulabilir. Şimdi bizim
bölgemizde geçerli olan Ku bandı frekansları
(Telecom bandı) üst sınırı 12.750 GHz'dir. Bugün
Türkiyede satılan hemen tüm uydu alıcıları da 0.95 -
2.15GHz tünerlidir. Üst bant lokal osilatörü 10.6
olan bir üniversal LNB için taranabilecek frekanslar
2.15 + 10.6 = 12.75GHz bandın en üstüne kadar
ulaşabilmektedir. Alt sınır ise 0.95 + 9.75 =
10.700GHz olmaktadır.
Eski tip LNB ve uydu alıcılar... Bu günkü universal
LNB ve 0.95 - 2.15GHz tünerli uydu alıcısı
standardına ulaşılıncaya kadar yakın geçmişte birçok
aşamada ürünler ortaya çıkmıştır. Bugün bunlardan
bazıları da hala ortalıkta görünmekte ve bilerek
bilmeyerek bazen yeni tip yerine de
satılabilmektedir. Örneğin bugün bizim için artık
geçerli olmayan eski tip bir alıcının tüneri 0.95 -
1.75GHz olabilir. Bu alıcı bir "FSS" LNB (10.0 GHz
L.O.) ile kullanılırsa taranabilecek bant 10.9 -
11.7GHz arasıyla sınırlıdır. Eğer bir "DBS" LNB
(10.75 GHz L.O.) kullanılırsa 11.7 - 12.5 GHz arası
taranabilir. Sonuçta böyle iki tane LNB + bir tane
Orthomode transducer + bir tane de 22KHz sviç
bugünkü universal LNB ile sağlanan sonucu (biraz
eksik olarak da olsa) vermektedir. Eskiden 0.95 -
1.75GHz tünerli alıcılarla çalışmak üzere
tasarlanmış böyle birçok çeşit LNB bulunmaktdır.
"Telecom" LNB (11.0 GHz L.O.) bunlardan bir
diğeridir. 11.95 - 12.75 GHz bandında
kullanılabilir. Voltaj (V/H) anahtarlaması bulunur.
Voltaj anahtarlamasıyla üst banda geçirilen iki
bantlı "Dual band" LNB de 0.95 - 1.75GHz tünerli
alıcılarla 10.9 - 11.7 ve 11.7 - 12.5 GHz olmak
üzere her iki banttan da yayın alabilir.Bu LNB ile
alınamayan üst bant kısımları için "Tripleband" LNB
geliştirilmiştir. Bu LNB 0.95 - 2.0 GHz tuner ile
10.9-11.8 ve 11.8-12.75 GHz arasındaki yayınları
alabilir. Alamadığı en alt banttaki yayınları da
alabilmek üzere "Quadband" LNB geliştirilmiştir. Bu
LNB 0.95 - 2.05 GHz tuner kullanılarak 10.7-11.8 ve
11.7-12.8 GHz olmak üzere bugünkü bandın tümünü
alabilir. Bu eski tip LNB'lerin çoğu flanşlı (ayrıca
feed vidalanan) tiptedirler ve gürültü değerleri en
eski tiplerde 3.0dBye kadar çıkmaktadır. (Bu gün
ortalama 0.8dB yaygındır).
Çok girişli(multifocus) ve çok çıkışlı LNB'ler...
Halen avrupada en yaygın olarak kullanılan Astra +
Hotbird başta olmak üzere birbirine yakın 2 uydunun
yayınlarını tek çanakla alabilmek için geliştirilmiş
(multifocus) çanak ve LNB ler bulunmaktadır.
Monoblok bu LNB aslında 2 feed + 2 universal LNB +
DiSEqC sviçten oluşmaktadır ve bir tek F konnektörlü
çıkışa sahiptir. Alıcı DiSEqC, 22KHz ve 14/18V
besleme seçimlerini kullanarak heriki uydunun toplam
8 polaritesindeki birkaç bin farklı kanal uydu
yayınından istediğini seçebilmektedir. Bu tip
LNB'ler ancak birbirine sabit mesafedeki öngörüldüğü
iki uydu için kullanılabilirler. Değişik mesafedeki
uydulardan tek çanakla yayın alabilmek için
kulanılan çeşitli multifocus uygulamaları bulunur.
Bu tür ve diğer çok çanaklı uygulamalarda
kullanılabilmek üzere geliştirilmiş kendinden DiSEqC
sviçli bir giriş ve bir çıkış F konnektörü bulunan "geçişli
LNB" tipleri vardır.
Bunların dışında 2 çıkış F konnektörü bulunan "Dual"
ve "Twin" LNB'ler bulunur. Bunların Standard,
Enhanced ve Universal tipleri bulunur. Dual LNB tek
bandın tek polaritesini (V) bir çıkış tek
polaritesini (H) diğer çıkış sabit olarak verir.
Dual ve Twin LNB'lerin dış görünüşleri birbirine çok
benzer, ancak örneğin Twin Universal bir LNB nin iki
çıkışının herbirinde tek üniversal LNB'de bulunan 4
polarite de bulunur. İçinde aynı feede bağlanarak
tek kabinin içine yerleştirilmiş 2 tane üniversal
LNB bulunur. Böyle bir LNB ile tek çanağı paylaşan
iki uydu alıcısı, iki ayrı çanak varmış gibi
birbirinden bağımsız olarak tüm kanalları
izleyebilirler. Dual LNB ise bir merkezi dağıtımda
hem V, hem de H polaritelerini aynı anda
dağıtabilmek için kullanılır. Dört çıkışlı LNB'ler
de "Quad" ve "Quattro (Quadro da diyorlar)" olmak
üzere 2 ana türdedirler ve bunların da Standard,
Enhanced ve Universal tipleri bulunur. "Quad"
universal LNB bir çanağı 4 farklı kullanıcıya
birbirinden bağımsız olarak tüm polariteleri
izleyebilecekleri şekilde dağıtmakta kullanılır.
İçinde aynı feede bağlanarak tek kabinin içine
yerleştirilmiş 4 tane üniversal LNB bulunur. "Quattro"
LNB ise herbir çıkışından AltV, AltH, ÜstV, ÜstH
olmak üzere 4 farklı polariteyi aynı anda
vermektedir. Her çıkışında sadece ait olduğu
polarite bulunur. Bir merkezi sistemden dağıtım için
(headendde) kullanılır.
Aslında, terminoloji bakımından avrupa ile
atlantiğin öbür yakası arasında önemli bir fark da
var. Amerikada Dish Network'un iki farklı konumdaki
uydularındaki tüm yayınları alıp birbirinden
bağımsız iki uydu alıcıya vrebilen (iki giriş, iki
çıkışlı) LNB'lere TWIN, dört çıkışlı olanlarına Quad
deniyor. Tek konumdaki uyduların yayınlarını alıp
iki alıcıya verebilen (tek giriş iki çıkışlı)
LNB'lere de DUAL deniyor. İki girişli Monoblok
LNB'lerin konumu çok özel olduğundan bu durum pek
karışıklık yaratmayabilir, ancak avrupada şimdiden
üst bant yayınları olmayan uydu neredeyse
kalmadığından tek bantlı V ve H çıkışları olan "Dual"
LNB'lerin tümüyle demode olduğu söylenebilir. Tüm
bunlardan başka sekiz Universal çıkışı olan "Octal"
LNB'ler de üretildi, ancak bu LNB'ler fazla verimli
bulunmadığı için piyasada tutunmadı. Halen dört
kullanıcıdan fazlası için Quattro LNB ve Multisviç
kullanmak en elverişli çözüm olmaya devam
etmektedir.
Block downconverter. Mikrodalga kafa, düşük
gürültülü konverter. Çanak uydudan gelen yayını odak
noktasına toplar, bu cihaz da toplanmış olan bu
mikrodalga (2-50GHz) sinyali güçlendirip, üzerinde
elektronik işlemlerin daha rahat yapılabileceği daha
alt bir frekans bandına (1-2GHz) dönüştürür. Esas
olarak üç ana kısmı bulunur. Besleme ağzı(feed) ,
yükseltici(amplifier), ve alt frekansa dönüştürücü(converter).
Uydulardan gelen yayınların bulunduğu (2-50Ghz)
arası bant dilimlere ayrılarak sırasıyla S, C, X, Ku,
Ka, EHF,V bandları olarak adlandırılmaktadır..
Burada sadece ticari haberleşme uydularının radyo TV
yayınlarını almakta kullanılan C (3.4 - 4.2GHz)bandı
ve Ku (10.7 - 12.75 GHz) bandı LNB'lerinden söz
edilecektir.
LNB Nasıl seçilir ?
Size gereken LNB'nin hangisi olduğunu bilebilmek
için öncelikle "Hangi yayınlar izlenecek, hangi
çanak kullanılacak?, kaç kullanıcı izleyecek?
sorularının cevabını bilmek gerekiyor. Eğer amacınız
kendinize küçük çanaklı bir uydu sistemi kurup Türk
ve Avrupa yayınlarını izlemek ise o zaman aşağıda
anlatılan onca şeyin hepsini öğrenmeniz kesinlikle
gerekmiyor. Size gereken kendinden offset feedli bir
"Ku Universal LNBF' "dir. Böyle bir LNB Türk uydu
yayınlarının tamamını, avrupa yayınlarının ise
%95'ini almanız için yeterlidir. Piyasada satılan
LNBlerin %95i bu türdendir. Fiyatları 15 dolar
mertebesindedir ve birçoğu türkiyede üretilen 10-15
değişik markada piyasada bulunmaktadır.(Türk LNB
üreticisi yok. Sadece sürümü çok olan modellerden
yabancı isim markalarla montaj (CKD üretim)
yapılmaktadır). Eğer çanak birkaç uydu alıcısına
paylaştırılacaksa Twin veya Quad universal, merkezi
sistemden çok kullanıcıya dağıtılacak ise Quattro
Universal kullanılır. Piyasa markaları arasında bir
tavsiyemiz yok. Ancak dünyanın belli başlı
üreticilerinin (ALPS, ALPS, ASTROTEL, ASTRX, CAL -
AMP/Gardiner, , CHAPARRAL, FTA (MTI Europe), GRUNDIG,
HYTON, MTI, NICHIMEN, SAMSUNG, SHARP, SWEDISH,
VECCOM, ZINWELL)sitelerine bir uğramanız oldukça
aydınlatıcı olabilir.... Eğer çanağınız büyükse,
veya almak istediğiniz yayınlar arasında C bandında
olanlar da var ise veya uydudan zor alınabilen bir
kanal veya data almak amacında iseniz, veya özel
tipte bir LNB'ye gereksiniminiz var ise o zaman
aşağıdaki teknik bilgiler işinize yarayacaktır
sanıyoruz.
STACK LNB
Diyelim çatıdan aşağıya inen bir koaksiyel kablo
var, ama bu kabloda zaten başka (RF) yayın var ve
üstelik bu kablo yüksek frekans taşıyamıyor , ayrıca
başka kablo çekme şansınız da yok. Bu kablo ile
Digitürk'ün digital uydu yayınlarını çatıdan aşağıya
indirmenin bir yolu yok mu?. Artık, eylül 2002'den
beri türkiyede üretilen bir LNB tipi sayesinde var.
Bu LNB'nin giriş frekans aralığı 11.470 - 11.680 GHz,
yani Digitürk'ün uydu yayınlarına göre. Çıkış
frekansları da RF (UHF'nin pek kulanılmayan üs
taraflarında). LNB uydudan gelen yayınların "V"
olanlarını 505 - 715 MHz, "H" olanlarını da 765 -
845 MHz arası bir banda indiriyor. Kazancı 50 -
63dB. Bu LNB ile birlikte kullanılabilecek bir de "up
converter" var. Bununla LNB'den 505 - 845 MHz
arasındaki bant 1715 - 2055 MHz arasına
yükseltiliyor. Böylece uydu alıcısı yayınları aynen
normal LNB'den gelenler gibi görüyor. Konvertörün
diğer çıkışından da kablodaki diğer (RF) yayınlar
alınıyor. Böylece en kötü kalite koaksiyel kablo ile
en uzun mesafeye LNB'den gelen uydu yayınları
kolayca taşınabilmiş oluyor.
FEED
Önde "feed" denilen yakın yerlerden yansıyıp gelen
istenmeyen mikrodalgaları süzen, diğerlerini
toplayıp yükselticinin probuna gönderen yuvarlak
parça. (Köşelisinin de olduğunu söylerlerse de.
İnanmayınız. Ben hiç görmedim). İşin mantığı gereği
çanağın şekline benzer. Feed kısmı prensip olarak
bir dalga kılavuzu ile yansıtıcıdan oluşur.
Yansıtıcı ağız kısmı yan açılardan gelip oluklu
kısmın içine düşen dalgaları gerisingeri gönderir.
Konsantrik(eş merkezli) dairesel duvarlar içeren
ağız kısmı bu işlevini uygun şekilde yerine
getirebilmesi için de çanağın şekline(parabol) uygun
bir dairedir. Oluk duvarların derinliği çanağın odak
uzaklığının çapına oranı (f/D) özelliğine göre
hesaplandığından aynı tipte ve çaptaki çanaklardan
daha çukur veya daha düz özellikte olanları için
farklı ölçülerde olacaktır. Prime-focus (parabol)
antenlerde kullanılan feedlerde bu duvarlar aynı
düzlemdedir. Offset antenler için olan feedlerde ise
dıştan içe doğru derinleşir geometridedir. Feed
içinin yuvarlak olması her polarizasyonda gelen
dalgayı aynen taşıyan bir dalga kılavuzu
olmasındandır. (Köşeli olsa idi sadece düzlem
yüzeylerine uygun polaritede gelen dalgaları
taşıyabilirdi). O yüzden Yuvarlak ağız kısmının
içine düşen ayakta duran mikrodalga (standing wave)
bağlanacak LNB'nin probuna verilmek istenen
polariteye uygun polarma yapılarak doğrudan
iletilir. Feed'in önemli kalite özelliklerinden
birisi "polarizasyon yalıtımıdır(cross polar
discrimination=polarization isolation)". Yani bu
polarmayı yaparken karşı polariteden de sızma
olmayacak(örneğin 25dB polarma yalıtımlı) mekanik
kusursuzluğa sahip olması gerekir. Bu olmazsa öbür
polaritedeki benzer frekanslı yayın karışma
yapabilir bu da yayının düzgün şekilde alınmasına
engel olur. Feedin bir kalite özelliği de gerilim
dalga oranı (VSWR) dır. Feedin iç yüzeylerinin
geometrik kusursuzluğu verimde önemli olmaktadır.
Giriş kısmındaki dairesellik ve örneğin gelen
dalgayı polaritesine göre ikiye ayıran bir (orthomode
transducer) dalga kılavuzunda LNB bağlanan dörtköşe
dalga çıkış uçlarında yüzey düzlemliği çok
önemlidir. .
Dolayısıyla "feed" kısmı kullanılacağı çanağın
cinsine(offset /prime focus), çanağın çukur veya düz
oluşuna (f/D ölçüsüne), hangi banttaki yayınların
alınacağına (C/Ku), alınacak yayınların
polaritelerinin doğrusal veya dairesel oluşuna ve
tek çıkışlı çok çıkışlı, polarizörlü polarizörsüz
oluşuna göre çok farklı özellik ve tiplerde olur.
Ayrıca çanak çapı çok büyüdükçe feedin oluklu ağız
kısmının çapının da biraz büyümesi beklenir. Hem
dairesel hem doğrusal yayınları alabilen feedlerin
içinde depolarizör denilen ve dairesel (R/L)
polarizeli dalgayı doğrusal düzlemlerden (V/H)
birine aktaran ve (çeyrek dalga boyunun 6mm
dolayında olduğu ve yüzde 1-2 hassasiyet gerektiği
düşünülürse) mekanik olarak 0.1mm hassasiyetle
işlenmiş bir teflon levha bulunur. Depolarizör
dışında mekanik bir polarotörle kutupları 45 derece
dönürmek de ayrıca gerektir. Servosuz bir feedle bu
mümkün değildir. O nedenle sürümü az olan bu tür
karmaşık işlemli feed modelerinin fiyatları oldukça
yüksek olup 500 dolarlara kadar çıkabilmektedir.
|
Yukarıda resim "a"da 80 dolarlık, hem C/Ku hem lineer (V/H) hem circular (L/R)polaritelerdeki yayınları alabilen servolu bir feed örnek olarak verilmiştir. Resim "b" de ise 55 dolarlık, servomotorlu (poloratörlü) sadece C bandında otomatik V/H seçimi yapabilen bir feed görülmektedir. Resim "c" deki feed sadece C bandında V ve H polaritelerini aynı anda alan (çift bantlı) 50 dolarlık bir feed'dir.Resim "f" efsane amerikan Chaparral Corotor II 'dir. Resim "a" daki feedle prensip olarak aynı fonksiyonda olup ancak çok daha pahalıdır. 0.28-0.45 arası tüm f/D oranlı çanaklarda yüksek verimle çalıştığı iddia edilmektedir. |
Ku bandındaki hem doğrusal (V/H) hem de dairesel (RHC/LHC) yayınları alabilmekte kullanılan servomotorlu bir offset anten feedi. Bu feedin polarizasyon yalıtımı 25dB, VSWR bandın tümü için ortalama 1.45 (alt bant için ayrı üst bant için ayrı modelleri mevcut. feed alt+üst bant üniversal kullanılmıyor). Aynı özelliklere sahip prime-focus antende kullanılan tipi yukarıda resim "e" de verilmiştir. |
LNBF / FLANŞLI LNB
Küçük boyutlu "offset" çanaklarda genellikle feedin
LNB'nin ayrılmaz şekilde tümleşik bir parçası olduğu
LNBF kullanılır. Çanağa tek parça LNBF takılıp ucuna
kablo bağlandığından feedin içini görmek de bilmek
de gerekmez (su geçirmez şekilde kapatılmıştır). .
Bilmemiz gereken tek şey çanağımıza ve almak
istediğimiz yayınlara uygun offset feedli bir LNBF
olduğudur. Bu LNB'lerdeki feed yapısı sadece lineer
(V / H) yayınları almaya uygun özelliktedir.
Kendinden feedli LNB = LNBF çeşitleri
Daha büyük çaplı parabol (prime-focus) çanaklarda
ise "feed" genellikle çanakla birlikte satılır.
Çanağa uygun bir feed kullandığınızdan emin
olabilmeniz için bu gereklidir de. O yüzden çanakla
birlikte aldığınız feed satın alacağınız flanşlı LNB
'ye takabilmeniz için tam doğru standart ölçüde vida
delikleri bulunan bir flanşa sahiptir. Eğer lineer
Ku bir LNB kullanacak iseniz çanakla birlikte
verilen feed genellikle size uyar. Eğer amacınız C
bandı veya dairesel polarizeli yayınları almak ise o
zaman farklı bir feed kullanmanız gerekir. Böyle bir
feed genellikle çanağınızla birlikte verilmez ayrıca
temin etmeniz gerekir, ve bu durumda da çanağınıza
uyumu önemli hale gelir. Özelikle bilmeniz gereken
şey feedlerin farklı dalga kılavuzu boylarına sahip
olduğu, ve antenin kelepçesine bağladığınızda
bilmeden odak uzaklığını değiştirebileceğinizdir.
Çanak üreticinizin bildirdiği odak uzaklığı ölçüsü
genellikle feed ağzından çanak dibine ölçülür. Bir
feedi kullanabileceğinizden emin olmak için
kelepçeye bağladıktan sonra ağızdan çanak dibine
ölçtüğünüzde çanağınızın 94.3mm şeklinde verilen
odak uzaklığını milimetrik olarak bulabilmeniz
gerekir. Feedi ileri geri hareket ettirerek sinyal
şiddetini maksimum olarak yakaladığınız konum çubuk
boyu ayarlarıyla elde edilebilmelidir. Ayrıca
kelepçe düzeni feedinizin boynuyla sorunsuz ayarlama
ve sabitleme yapılabilmesine uygun şekilde
olmalıdır.
Flanşlı (Feedsiz) LNB çeşitleri. Uygun özellikte
feed ağız kısmına vidalanarak kullanılır
Feed'in hemen arkasına vidalarla bağlanan flanşlı
LNB'nin beklenen özellikler ve iç yapısı bakımından
LNBF den farkı yoktur. Yükseltici ve Konvertör
kademelerinden oluşur. Eskiden (ve halen bazı
profesyonel sistemlerde) LNA yükseltici kademesiyle
LNC konvertör kademesi birbirine bağlanan ayrı
modüller olarak bulunmaktadır. Ancak bugün LNB
dendiğinde de LNC dendiğinde de tümleşik
yükselticili konvertör aklımıza gelmektedir. LNA (Low
Noise Amplifier) denilen yükseltici kısmı probuna
kadar gelen mikrodalgayı elktrik akımı halinde
gürültüsüz yükseltmek işlevine sahiptir. Bu işi
görürken sinyale olabildiğince az gürültü katılması
beklenir. NF (gürültü değerinin dB veya K değeri)
sinyal/gürültü oranı düşük olan LNBler tercih
edilir. Aslında Ku bandı LNB'lerde genellikle Noise
Figure (dB) ile, C bandı LNBlerde ise Noise
Temperature (Kelvin) olarak ifade edilen bu değer
tüm sistemin etkinliği demek olan C/N (taşıyıcı
sinyal seviyesinin gürültüye oranı) içinde çok da
önemli olmayan bir paya sahiptir. Yayının EIRP (dBW)
değeri, çanağın çapı, etkinliği, gürültü ısısı,
sistemin gürültü değeri, bant genişliği gibi birçok
değerin içinde bu değer de belirli ölçüde etkinliğe
sahiptir. Bu değerlerin toplam etkinlik hesapları
içinde göreceli yerini daha iyi anlayabilmek için
önde gelen LNB üreticisi SMW nin bedava yüklenen
yeni versiyon SMWLINK3 programını mutlaka çekmenizi
öneriyorum. Ancak daha önceki 2. versiyonu da
özellikle çok odaklı (multifocus) antenlere lişkin
hesap programları nedeniyle gerçekten görmeğe değer.
(Ben sizin yerinize olsam her ikisini de çekerdim).
Türkiyede önceleri 1.7-1.8 değerli LNBler
kullanılırken teknolojinin gelişmesi sonucu şu anda
en yaygın olarak kullanılan LNBler 0.7- 0.8 dB
gürültü faktörüne sahiptir. 0.6 ile 0.5 dB özellikte
olanlar da bulunabilmektedir. Çok düşük gürültü
değerine sahip LNBlerin göreceli fiyatı çoğu zaman
sağladığı yarardan fazla yüksektir. Üstelik kuşkusuz
bir LNB'nin değerini oluşturan parametreler çok daha
fazla ve değişiktir. Örneğin bir LNBnin çalışması
gereken çok farklı ortam sıcaklıklarında bazı
özelliklerinin değişip değişmemesi (temperature
stability), ve osilatörünün faz gürültüsü (phase
noise) özellikle veri aktarımlarında çok önemli
olmaktadır. Örneğin çalışılan tüm farklı ortam
sıcaklıkları içinde lokal osilatör stabilitesinin
+/- 150, +/- 25 veya +/- 10 kHz mertebelerinde
tanımlanabilmesi PLL li osilatörle sağlanan bir
sonuçtur ve bu tip LNBler özellikle pahalıdır.( +/-
3 MHz iyi bir değerdir) Osilatör faz gürültüsü 1KHz
den itibaren yapılabilmektedir.(-75 dBc@10 kHz typ
iyi bir değerdir). Bu ise aktarımda gerçekten düşük
BER (Bit Error Rate) sağlanabilmesi sonucunu
vermektedir. Farklı frekanslarda kazanç değişiminin
engellenmesi de önemlidir örneğin iyi bir LNBde bu
özellik 30MHzde 0.3dB dolayında olmaktadır. Çıkış
SWR'si "en çok 2:1" gibi bir değerle ifade edilir .
Hemen tüm LNB tiplerinde çıkış empedansı 75 ohm ve F
tipi konnektör olarak standartlaşmış gibidir. Giriş
kısmında iki doğrusal polarite için gerilim
kontroluyla seçilebilen V=14V, H=18V çift problu "switchable"
tip de Ku bandı için artık standartlaşmış kabul
edilbilir. Halen Standard Ku LNB denilince akla 10.0
GHz lokal osilatörlü "Marconi switching(V/H) LNB
gelmektedir. Bu tip LNB 12.5v - 14.5v besleme
gerilimini vertikal,15.5 - 18v besleme gerilimini
ise horizontal polarite seçimi kabul etmektedir.
Daha sonra ortaya çıkan ve "Enhanced" LNB denilen
tipin bundan farkı lokal osilatör frekansının 9.75
GHz olmasıdır. Ama bu da tek bantlıdır ve sadece
10.7-11.7 GHz. aralığında 2 GHz tunerli uydu
alıcılarıyla çalışır ve Astra 1A-D arası uydular
için düşünülmüştür. Daha sonra ve özellikle digital
yayınların başladığı son yıllarda ortaya çıkan ve
yeni kullanıma açılan 11.7 GHZ üstü frekanstaki
yayınları da alabilmek üzere gerekli sisteme sahip "Universal"
LNB ortaya çıktı. Bu LNBlerin farkı çift lokal
osilatör (9.75 and 10.60 GHz L.O) kullanılması ve
birincisi 10.7 - 11.8 ve ikincisi 11.6 - 12.7 GHz
olan iki bant arasında uydu alıcıdan gönderilen 22
kHz sinyaliyle seçim yapılabilmesiydi. Artık hemen
tüm avrupa uydularında üst bant yayınlar kullanıma
açıldığından bu 4 bantlı (Quad Band) sistem standart
hale gelmiştir. Bu arada kullanılan uydu alıcıları
da 2.15GHz tünerli olmuşlardır. Tarama sahası daha
az olan uydu alıcıları arada boşluk kaldığı için
bazı yayınları alamayabilir. Alt üst bant geçişi
için bu LNB bir 22kHz (0.5v p-p) sinyale gerek duyar
ve bunu gördüğünde lokal osilatörünü 10.6GHz ("üst
banda") geçirir ve aksi halde hep 9.75GHz
osilatörünü kullanarak sadece alt banttaki yaynları
alır. V/H polarite algılaması yukarıda anlatılan
eski Marconi LNB tipindekiyle aynıdır.
(L.O.) Local Oscillator (yerel osilatör) frekansı
nedir?:
LNB nin esas bir işinin de uydudan gelen frekansı
düşürmek (down conversion) olduğunu biliyorsunuz.
Çünkü kablolarımız 2GHz üstünde frekansları
taşımakta çok isteksizdir. Uydu alıcılarındaki eski
tip tünerler 1.75GHz 'e kadar yenileri ise 2.15GHz
frekans üst sınırına sahiptirler. LNB frekans
düşürme işlemini uydu sinyal frekansından belirli
bir frekans değerini "çıkartarak" yapar. Bu değere
LNB'nin "Lokal Osilatör" frekansı ya da ("LO") 'su
denir. Örneğin uydu alıcınızdaki tünerin üst sınırı
1.75 ise ve almak istediğiniz en üst uydu frekansı
12.6 GHz ise LNB'nizin L.O. su 10.85 olmalıdır.
L.O.su 10.25 ise LNBniz 12GHz frekanslı bir uydu
yayınını (12GHz - 10.25GHz = 1.75GHz) uydu alıcınıza
üst sınırı olan 1.75GHz frekansında gönderecektir.
Farklı LNB tipleriyle ve uydu alıcılarla belirli
frekanstaki yayını doğru alamama sorunu aslında
basit hesapla açıklığa kavuşturulabilir. Şimdi bizim
bölgemizde geçerli olan Ku bandı frekansları
(Telecom bandı) üst sınırı 12.750 GHz'dir. Bugün
Türkiyede satılan hemen tüm uydu alıcıları da 0.95 -
2.15GHz tünerlidir. Üst bant lokal osilatörü 10.6
olan bir üniversal LNB için taranabilecek frekanslar
2.15 + 10.6 = 12.75GHz bandın en üstüne kadar
ulaşabilmektedir. Alt sınır ise 0.95 + 9.75 =
10.700GHz olmaktadır.
Eski tip LNB ve uydu alıcılar... Bu günkü universal
LNB ve 0.95 - 2.15GHz tünerli uydu alıcısı
standardına ulaşılıncaya kadar yakın geçmişte birçok
aşamada ürünler ortaya çıkmıştır. Bugün bunlardan
bazıları da hala ortalıkta görünmekte ve bilerek
bilmeyerek bazen yeni tip yerine de
satılabilmektedir. Örneğin bugün bizim için artık
geçerli olmayan eski tip bir alıcının tüneri 0.95 -
1.75GHz olabilir. Bu alıcı bir "FSS" LNB (10.0 GHz
L.O.) ile kullanılırsa taranabilecek bant 10.9 -
11.7GHz arasıyla sınırlıdır. Eğer bir "DBS" LNB
(10.75 GHz L.O.) kullanılırsa 11.7 - 12.5 GHz arası
taranabilir. Sonuçta böyle iki tane LNB + bir tane
Orthomode transducer + bir tane de 22KHz sviç
bugünkü universal LNB ile sağlanan sonucu (biraz
eksik olarak da olsa) vermektedir. Eskiden 0.95 -
1.75GHz tünerli alıcılarla çalışmak üzere
tasarlanmış böyle birçok çeşit LNB bulunmaktdır.
"Telecom" LNB (11.0 GHz L.O.) bunlardan bir
diğeridir. 11.95 - 12.75 GHz bandında
kullanılabilir. Voltaj (V/H) anahtarlaması bulunur.
Voltaj anahtarlamasıyla üst banda geçirilen iki
bantlı "Dual band" LNB de 0.95 - 1.75GHz tünerli
alıcılarla 10.9 - 11.7 ve 11.7 - 12.5 GHz olmak
üzere her iki banttan da yayın alabilir.Bu LNB ile
alınamayan üst bant kısımları için "Tripleband" LNB
geliştirilmiştir. Bu LNB 0.95 - 2.0 GHz tuner ile
10.9-11.8 ve 11.8-12.75 GHz arasındaki yayınları
alabilir. Alamadığı en alt banttaki yayınları da
alabilmek üzere "Quadband" LNB geliştirilmiştir. Bu
LNB 0.95 - 2.05 GHz tuner kullanılarak 10.7-11.8 ve
11.7-12.8 GHz olmak üzere bugünkü bandın tümünü
alabilir. Bu eski tip LNB'lerin çoğu flanşlı (ayrıca
feed vidalanan) tiptedirler ve gürültü değerleri en
eski tiplerde 3.0dBye kadar çıkmaktadır. (Bu gün
ortalama 0.8dB yaygındır).
Çok girişli(multifocus) ve çok çıkışlı LNB'ler...
Halen avrupada en yaygın olarak kullanılan Astra +
Hotbird başta olmak üzere birbirine yakın 2 uydunun
yayınlarını tek çanakla alabilmek için geliştirilmiş
(multifocus) çanak ve LNB ler bulunmaktadır.
Monoblok bu LNB aslında 2 feed + 2 universal LNB +
DiSEqC sviçten oluşmaktadır ve bir tek F konnektörlü
çıkışa sahiptir. Alıcı DiSEqC, 22KHz ve 14/18V
besleme seçimlerini kullanarak heriki uydunun toplam
8 polaritesindeki birkaç bin farklı kanal uydu
yayınından istediğini seçebilmektedir. Bu tip
LNB'ler ancak birbirine sabit mesafedeki öngörüldüğü
iki uydu için kullanılabilirler. Değişik mesafedeki
uydulardan tek çanakla yayın alabilmek için
kulanılan çeşitli multifocus uygulamaları bulunur.
Bu tür ve diğer çok çanaklı uygulamalarda
kullanılabilmek üzere geliştirilmiş kendinden DiSEqC
sviçli bir giriş ve bir çıkış F konnektörü bulunan "geçişli
LNB" tipleri vardır.
Bunların dışında 2 çıkış F konnektörü bulunan "Dual"
ve "Twin" LNB'ler bulunur. Bunların Standard,
Enhanced ve Universal tipleri bulunur. Dual LNB tek
bandın tek polaritesini (V) bir çıkış tek
polaritesini (H) diğer çıkış sabit olarak verir.
Dual ve Twin LNB'lerin dış görünüşleri birbirine çok
benzer, ancak örneğin Twin Universal bir LNB nin iki
çıkışının herbirinde tek üniversal LNB'de bulunan 4
polarite de bulunur. İçinde aynı feede bağlanarak
tek kabinin içine yerleştirilmiş 2 tane üniversal
LNB bulunur. Böyle bir LNB ile tek çanağı paylaşan
iki uydu alıcısı, iki ayrı çanak varmış gibi
birbirinden bağımsız olarak tüm kanalları
izleyebilirler. Dual LNB ise bir merkezi dağıtımda
hem V, hem de H polaritelerini aynı anda
dağıtabilmek için kullanılır. Dört çıkışlı LNB'ler
de "Quad" ve "Quattro (Quadro da diyorlar)" olmak
üzere 2 ana türdedirler ve bunların da Standard,
Enhanced ve Universal tipleri bulunur. "Quad"
universal LNB bir çanağı 4 farklı kullanıcıya
birbirinden bağımsız olarak tüm polariteleri
izleyebilecekleri şekilde dağıtmakta kullanılır.
İçinde aynı feede bağlanarak tek kabinin içine
yerleştirilmiş 4 tane üniversal LNB bulunur. "Quattro"
LNB ise herbir çıkışından AltV, AltH, ÜstV, ÜstH
olmak üzere 4 farklı polariteyi aynı anda
vermektedir. Her çıkışında sadece ait olduğu
polarite bulunur. Bir merkezi sistemden dağıtım için
(headendde) kullanılır.
Aslında, terminoloji bakımından avrupa ile
atlantiğin öbür yakası arasında önemli bir fark da
var. Amerikada Dish Network'un iki farklı konumdaki
uydularındaki tüm yayınları alıp birbirinden
bağımsız iki uydu alıcıya vrebilen (iki giriş, iki
çıkışlı) LNB'lere TWIN, dört çıkışlı olanlarına Quad
deniyor. Tek konumdaki uyduların yayınlarını alıp
iki alıcıya verebilen (tek giriş iki çıkışlı)
LNB'lere de DUAL deniyor. İki girişli Monoblok
LNB'lerin konumu çok özel olduğundan bu durum pek
karışıklık yaratmayabilir, ancak avrupada şimdiden
üst bant yayınları olmayan uydu neredeyse
kalmadığından tek bantlı V ve H çıkışları olan "Dual"
LNB'lerin tümüyle demode olduğu söylenebilir. Tüm
bunlardan başka sekiz Universal çıkışı olan "Octal"
LNB'ler de üretildi, ancak bu LNB'ler fazla verimli
bulunmadığı için piyasada tutunmadı. Halen dört
kullanıcıdan fazlası için Quattro LNB ve Multisviç
kullanmak en elverişli çözüm olmaya devam
etmektedir.