Anasayfa
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dile getirdiği başkanlık sisteminin ne olduğuna dair tartışma büyük ama sistemin nasıl olacağı konusunda somut bir öneri henüz yok. Milliyet yazarı Güngör Uras, Erdoğan’ın aklındaki başkanlık sistemini ne olacağına dair ipucu verecek bir taslağı hatırlattı. 2013 yılında AKP tarafından Meclis’e sunulan taslakta ne başbakan var ne bakanlar kurulu.
Güngör Uras, bugün yayınlanan “Ayşe Hanım Teyzem ‘başkanlığı’ sordu” başlıklı yazısında 2013 yılının Nisan ayında AKP tarafından TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na sunduğu taslağı yazdı.
Uras bu taslağın, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın aklındaki başkanlık sistemini gösterdiğini belirtti. Uras’ın yazısından ilgili bölüm şöyle:
“Bu taslakta, Sayın Erdoğan’ın nasıl bir Başkanlık Sistemi beklentisi içinde olduğu anlatılıyor. AKP’nin TBMM’ye sunduğu taslağa dayalı olarak nasıl bir başkanlık sistemi istendiğini özetleyeceğim. Bu arada sesleri çıkmayan üniversitelerin “Koskoca” anayasa hocalarından belki bir gün bir ses çıkar.
AKP tarafından 2 yıl önce TBMM’ye sunulan taslağın Üçüncü Kısım, Devletin Temel Organizasyonu, İkinci Bölüm, Yürütme, Birinci Alt Bölüm, Başkan başlığı altında başkanlık sisteminin esasları sıralanmaktadır.
Taslağa göre, Başkan, kırk yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip vatandaşlar arasından, halk tarafından seçilir. Görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Başkan seçilebilir.
Son genel seçimde en az yüzde beş oranında oy almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin vatandaş başkanlığa aday gösterebilir.
Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Başkan seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Başkan seçilmiş olur. Başkan devletin ve yürütmenin başıdır. Yürütme yetkisi Başkan’a aittir.
Başkan, yürütmenin başı olarak genel/(iç ve dış) siyaseti yürütür.
TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek,
Bakanları atamak ve görevlerine son vermek,
Başkanlık kararnamesi çıkarmak,
Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcilerini göndermek (Büyükelçileri ve konsolosları belirlemek ve atamak), Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek,
Milletlerarası antlaşma akdetmek ve yayınlamak,
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanlığı’nı temsil etmek,
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar vermek,
Kamu yöneticilerini atamak ve görevlerine son vermek,
Sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilân etmek ve sıkıyönetim veya olağanüstü hal kararnamesi çıkarmak,
Yükseköğretim Kurulu üyelerinin yarısını seçmek,
Üniversite rektörlerini seçmek,
Anayasa Mahkemesi üyelerinin yarısını, Danıştay üyelerinin yarısını, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerinin yarısını seçmek. Başkanın yetki ve görevleri arasındadır.
BAŞBAKAN OLMAYACAK
Başkan, genel siyasetin yürütülmesinde ihtiyaç duyduğu konularda Başkanlık kararnamesi çıkarabilir. Başkan, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir.
Taslağın Dördüncü Alt Bölümü ile Başbakanlık makamı ve bakanlık uygulamasına son verilmektedir. Başbakanın yerini Başkan Yardımcısı almaktadır.
Başkanın oy pusulasında Başkan Yardımcısı adayı olarak yer alan kişi Başkanı seçildiği anda Başkan Yardımcılığına seçilir.
Başkan Yardımcısı milletvekilleri ile aynı hukukî statüye tâbi olur ve milletvekillerinin sorumsuzluk ve dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır. Başbakanlık makamı kaldırıldığı için Bakanlar Kurulu müessesesi de ortadan kalkmaktadır. Daha önceleri Başbakan tarafından atanan bakanlar Başkan’ın “Devlet Sekreterleri” statüsünü almaktadır.
(Ek bilgi: Fransa’da Yarı Başkanlık Sistemi uygulamasında Başbakan olduğu için, hükümet bakanlardan oluşuyor. Bakanlar Kurulu var. ABD’deki Tam Başkanlık Sistemi’nde başbakan yok. Bu nedenle bakanlık mevkii de yok. Başkan, bakanların görevini yapmak üzere Secretery of Treasury – Hazine Sekreteri gibi devlet sekreterleri atıyor. Anayasa değişir, bizde de tam Başkanlık Sistemi’ne geçilirse, bakanların yerini “Devlet Sekreterleri” alacak.)
Taslağa göre, bakanların yerini alacak Devlet Sekreterleri, Başkan tarafından atanır ve görevden alınır. Devlet Sekreterleri’nin milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olması gerekir. TBMM üyeleri ve yedek milletvekilleri, bu statüleri sona erse bile sekreter olarak atanamazlar. (Bu anlatıma göre sekreterler TBMM üyeleri dışından atanacaktır.)
Her Devlet Sekreteri, Başkan’a karşı sorumludur. Sekreterliklerin – Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilât yapısı, Başkanlık Kararnamesi ile düzenlenir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Başkanlık seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır. Bunlar sistemin esasları. Başkanlık Sistemi halkımızı ilgilendiren hangi konularda iyilikler getirir?
